خلاصه کوتاه — «مکانیسم ماشه» (snapback) یعنی چه و بعدش چه می‌شود؟
۱) چی اتفاق حقوقی می‌افتد
اگر یکی از طرف‌های توافق هسته‌ای (JCPOA) به شورای امنیت اطلاع دهد که ایران تعهداتش را نقض کرده، طبق قطعنامهٔ ۲۲۳۱ یک بازهٔ زمانی (معمولاً ۳۰ روز) شروع می‌شود. اگر در آن بازه شورای امنیت قطعنامه‌ای صادر کند که مانع بازگرداندن تحریم‌ها شود و آن قطعنامه تصویب نشود، قطعنامه‌های تحریمی قبلیِ شورای امنیت که با JCPOA کنار گذاشته شده بودند «خودکاراً» دوباره نافذ می‌شوند — یعنی تحریم‌های سازمان ملل بازمی‌گردند و این فرایند اصولاً تابع وتوی اعضای دائم نیست.
۲) چه تحریم‌هایی برمی‌گردد
تحریم‌های بازگشتی معمولاً شامل موارد بزرگی مثل: ممنوعیت فروش یا انتقال برخی تسلیحات، محدودیت‌های مرتبط با موشک‌های بالستیک، تحریم‌های مالی/مسدودسازی دارایی‌های مرتبط با برنامهٔ هسته‌ای و بعضی محدودیت‌های صادرات/واردات حساس است — یعنی بخش‌های نفت، بیمه/دریابردری، بانکداری و نقل‌وانتقال مالی می‌توانند هدف قرار گیرند. (جزئیاتِ دقیق بسته به فهرست قطعنامه‌های پیشین است).
۳) بازهٔ زمانی و چگونگی اجرا
معمولاً پس از نامهٔ اعلامی، ۳۰ روز زمان هست که شورای امنیت بتواند مانع شود؛ اگر این کار انجام نشود، تحریم‌ها «به‌صورت خودکار» بازمی‌گردند. در عمل اعضای سازمان ملل موظف به اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت‌اند، اما در سطح سیاسی کشورها ممکن است اختلاف نظر، تاخیر در اجرا یا تلاش برای پیگرد تجاری متفاوت رخ دهد.
۴) در عمل چه تأثیری خواهد داشت (احتمال‌ها)
- فشار اقتصادی بیشتر روی ایران: کاهش صادرات نفت، دشواری در تراکنش‌های بانکی، بیمه‌نشدن کشتی‌ها و تاثیر بر سرمایه‌گذاری خارجی.
- انزوای دیپلماتیک و سخت‌تر شدن روابط تجاری برای شرکت‌ها و بانک‌های خارجی.
- واکنش سیاسی و امنیتی از طرف ایران: از تهدید به خروج از پیمان‌ها تا اقدامات تلافی‌جویانه در منطقه (در سطح بیانی و/یا عملیاتی) — همهٔ اینها بستگی به تصمیم و واکنش رسمی تهران دارد.
- اختلاف بین اعضای شورای امنیت و پیامدهای سیاسی: حتی اگر حقوقی «خودکار» باشد، اختلافات سیاسی (مثلاً بین اعضای دائم) می‌تواند بر نحوه و سرعت اجرای عملیاتی تاثیر بگذارد.
۵) برای چه کسانی مهم است و چه باید کرد
- اگر شهروند یا کسب‌وکار درگیر تجارت با ایران هستید: بررسی قراردادها، آماده‌کردن سناریوهای جایگزین برای زنجیرهٔ تأمین، و مشورت با وکیل یا مشاور تحریم توصیه می‌شود.
- اگر دنبال خبر هستید: صبر کنید تا ۳۰ روزِ پس از اعلام بگذرد و نتیجهٔ رای/تصمیم شورای امنیت را ببینید؛ همچنین گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و اعلامیه‌های رسمی دولت‌ها را دنبال کنید.
۶) نکتهٔ حقوقی/سیاسی مهم
گرچه مکانیسم حقوقی بازگشت تحریم‌ها مشخص است، اعمال عملی و پیامدها تا حد زیادی تابع واکنش سیاسی کشورهای بزرگ، شرکت‌های بین‌المللی و سازوکارهای مالی (مثل بیمه و بانک‌ها) خواهد بود — یعنی «بازگشت» رسمی سریع ولی اجرای اقتصادی و عملی می‌تواند پیچیده و مرحله‌ای باشد.
دیدگاه خود را بنویسید